بخش تصحیح و ویراستاری آثار حکیم صدرالمتالهین
طرح تصحیح انتقادی و چاپ و نشر آثار ارزشمند حکیم صدرالمتألهین بصورت منَقّح، یکی از جمله آرمانهای ترسیم شده از سوی ستاد برگزاری همایش جهانی ملاصدرا به ریاست و مدیریت حضرت آیت الله سید محمد خامنه¬ای بود که پس از برگزاری همایش (درخردادماه 1378) و تأسیس بدون فاصله بنیادی غیر¬انتفاعی بنام «بنیاد حکمت اسلامی صدرا» همانند گذشته پیگیری گردید و تاکنون دستاوردهای فراوانی در سطح داخل و خارج از میهن اسلامی داشته است.
بنیاد حکمت اسلامی صدرا بر آن شد که نخست، تلاش وسیعی برای نسخه¬شناسی و نسخه¬یابی انجام دهد، از اینرو علاوه بر تفحص همة کتابخانه های معروف ایران و خارج و کتابخانه¬های غیرمعروف برخی شهرستانها، حتی به برخی از کتابخانه¬های شخصی علما و فضلا نیز مراجعه نمود و بقدر ممکن نسخه¬های کتب ملاصدرا را یافت.
سپس برای انتخاب برترین نسخه¬های خطی موجود، بمنظور حسن انجام تصحیح انتقادی کتب و آثار ملاصدرا چند نشست با حضور اساتید حوزه و دانشگاه و کارشناسان برجستة حوزه تصحیح برگزار گردید. از آن جمله میتوان به نخستین نشست برگزار شده در بیستم مهرماه 1374 اشاره نمود که با هدف بررسی و ارائه شیوه¬یی هماهنگ در تصحیح انتقادی و نیز اتخاذ روشی کارآمدتر جهت آماده سازی و نشر آثار ملاصدرا برگزار گردید. حاصل مسائل مورد بحث و بررسی در این نشست و سایر نشستهای پیرامونی، تصویب و تدوین شیوه¬¬نامه¬یی جامع تحت عنوان «شیوه نامه تصحیح آثار حکیم صدرالمتألهین» گردید که در دسترس همه مصححین آثار قرار گرفت. پس از تدوین شیوه¬نامه، جلسات متعددی برگزار گردید تا اینکه افرادی که در امر تصحیح از مهارت کافی برخوردار بودند، بمنظور تصحیح آثار مورد نظر انتخاب شدند اقدام نمایند.
همزمان با تعیین مصحّحین و مترجمین آثار حکیم صدرالمتألهین ـ که اغلب از اساتید بنام حوزه و دانشگاه در داخل و خارج از کشور بودند ـ شورایی تحت عنوان «شورای نظارت بر امور تصحیح و ترجمه آثار ملاصدرا» تأسیس گردید که اعضای این شورا همگی از مصحّحین و مترجمین مجرب بودند. شورای مذکور موظف به نظارت بر نحوة عملکرد مصحّحین و مترجمین با توجه بضوابط و معیارهای تعیین شده بود که در همین راستا مصحّحین و مترجمین ابتدا میبایست بخشی از کار خود را بمنظور ارزیابی و سنجش درجه دقت برای شورای نظارت بر امور تصحیح و ترجمه آثار ارسال میداشتند تا پس از بررسی و داوری اولیه چنانچه مواردی مغایر با معیارها و ضوابط مصوب بنظر رسید به ایشان تذکر و نکاتی بصورت مکتوب پیشنهاد گردد.
فرایند ویراستاری: متن تصحیح شده پس از تأیید کلی شورای نظارت در جریان روندکاری بخش تصحیح و ویراستاری بنیاد حکمت اسلامی صدرا قرار میگیرد. متن مذکور که در اصلاح این بخش «خبر» نامیده میشود ابتدا از لحاظ ادبی و محتوایی مورد ویراستاری علمی و فنی قرار میگیرد. در ویرایش ادبی به مباحثی همچون درست نویسی، واژه¬گزینی، رعایت قواعد رسم¬الخط، نشانه¬گذاری پرداخته میشود. در ویرایش محتوایی ممکن است تا حد نظارت بر کار مترجم یا مؤلف نیز پیش برود و در هر علمی، تابع قواعد آن علم و نیز رعایت اصول روش¬شناسی، طبقه¬بندی موضوعی و ارزشیابی استدلالها و نتایج و مانند اینهاست و بیشتر «کنترل صحت مطالب» و «اصلاح اغلاط و ناهماهنگیها» میشود؛ بنابرین هر ویراستاری ملزم و حتی گاه مجاز به انجام آن نیست، مگر بصورت ارائه پیشنهادی.
بخش تصحیح و ویراستاری بنیاد حکمت اسلامی صدرا مفتخر است که تا کنون توانسته مراحل اجرایی تصحیح، ویراستاری (محتوایی، ادبی و فنی)، حروفچینی، نمونه¬خوانی، صفحه¬آرایی و صفحه-بندی، تهیه فهارس را در بیش از 40 عنوان از آثار مکتوب حکیم صدرالمتألهین بپیماید و با همکاری بخش چاپ و نشر در47 مجلد به زیور طبع آراسته نماید. افزون بر آثار صدرالمتالهین، مجموعه تعلیقات اسفار از مدرس زنوزی، علامه طباطبایی و آقاعلی نوری در 2 مجلد و نیز 3 مجلد از آثار فخرالدین سمّاکی و 2 مجلد حکمه الاشراق و شرح قطب الدین شیرازی نیز بهمت این گروه منشر شده است.
در یک نگاه اجمالی امتیازهای ذیل را میتوان بعنوان ویژگیهای برجسته نسخ خطی احیا شده و به چاپ رسیده از سوی بنیاد حکمت اسلامی صدرا در نظر گرفت:
– تصحیح متون از بهترین و معتبرترین نسخ خطی که برخی بخط خود مؤلف یا بازماندگان او یا با تصحیح و مقابلة آنها بوده است.
– تصحیح نسخ خطی با رعایت اصول تصحیح انتقادی و سازواره¬یی دقیق، این اصول را میتوان معیار (استاندارد) تصحیح در کشور شمرد که با وجود کارایی لازم از شیوه¬های غربی نیز پیروی ننموده است.
– کوشش در یکسان سازی و هماهنگ نمودن مواردی از قبیل: روش تصحیح، ویراستاری، علامتگذاری و علائم سجاوندی، نوع قلم و اندازه قلم، نوع کاغذ، قطع چاپی، طرح جلد، و صحافی.
– سعی وافر در آراستگی ظاهری کتب – مانند قطع، صفحه¬بندی، آرایش جلد، و بویژه گزینش حروف متناسب و زیبا.
– ویراستاری یکی از امتیازات دوره معاصر است که بنیاد حکمت اسلامی صدرا تلاش نموده آن را بنحو شایسته¬یی سازمان دهد و ضمن هماهنگی نزدیک با مصحّحان به انجام رساند، بصورتی که متون تصحیح شده از صافی سه مرحله ویراستاری (محتوایی، ادبی، فنی) گذشته و به مرحله چاپ رسیده، بدین منظور نیز نشستی با شرکت متخصصان تشکیل گردیده تا بهترین، دقیقترین و سریعترین روشها فراهم و تدوین و تصویب و عملی گردد. البته در مواردی بین ویراستاران و مصحّحان در گزینش صحیحترین و یا راجحترین واژه یا عبارت اختلاف نظر وجود داشته که در چنین مواردی نظر مصحّح اعمال شده است.
– نکتة دیگری که در تصحیح و طبع و نشر کتب علمی در ایران تازگی دارد، تکیه بر فارسی بودن مقدمه و پاورقی¬هاست که در نزد تمامی ملل دیگر نیز معمولاً ملاک انتخاب زبان مقدمه و پاورقیها ـ هرچند که مؤلف کتاب آن را به غیر از زبان ملّی خود نگاشته باشد ـ زبان ملّی کشور است، نه زبان کتاب. این روش بدور از تعصبهای زبانی و ملّی، یک روش منطقی و قابل قبول بود که در عمل نیز مورد پذیرش قرار گرفت.
گذشته از این نکته که شیوة همگانی ملل بوده، در بیشتر موارد سعی گردیده تا شیوه¬های تصحیح و روشهای مورد نظر ابتکاری نیز تابع سنن مذهبی و ملّی باشد و از تقلید بی¬منطق دیگران پرهیز گردد؛ از اینرو شیوة تصحیح و درج پاورقی¬های مربوط به نسخه بدلها هم خود یک روش مستقل و دور از تقلید است.
– دارا بودن فهارس جامع (شامل: آیات، احادیث، اشعار، نام اشخاص، نام گروهها، نام کتابها، نام مکانها، اصطلاحات و منابع تحقیق) که تمامی آنها بصورت کاملاً تخصصی و فنی استخراج گردیده و کمک شایانی به پژوهندگان و محققان مسائل مختلف در بین آثار حکیم صدرالمتألهین مینماید.
بخش تصحیح و ویراستاری آثار حکیم صدرالمتألهین ـ بعنوان عضو کوچکی از خانوادة بزرگ بنیاد حکمت اسلامی صدرا ـ خوشوقت است که توانسته با همکاری بخش چاپ و نشر، نسخ خطی این حکیم را ـ در حد توان ـ به بهترین شکل ممکن احیا نماید و ضمن معرفی برکات اسلام و خدمات دانشمندان ایرانی به حکمت، علم و تمدن جهان، در راستای معرفی هر چه بیشتر و بهتر صدرالمتألهین و حکمت متعالیه¬اش گامی هر چند کوتاه در این میدان وسیع بردارد. با سپاس از توفیقات ربانی، امیدوار است که این خدمت ناچیز، مرضی خداوند متعال و مقبول حضرت صاحب الأمر (عج) و پسند اهل نظر باشد ـ إن¬شاءالله تعالی
معرفی انجمن
طرح تصحیح انتقادی و چاپ و نشر آثار ارزشمند حکیم صدرالمتألهین بصورت منَقّح، یکی از جمله آرمانهای ترسیم شده از سوی ستاد برگزاری همایش جهانی ملاصدرا به ریاست و مدیریت حضرت آیت الله سید محمد خامنه¬ای بود که پس از برگزاری همایش (درخردادماه 1378) و تأسیس بدون فاصله بنیادی غیر¬انتفاعی بنام «بنیاد حکمت اسلامی صدرا» همانند گذشته پیگیری گردید و تاکنون دستاوردهای فراوانی در سطح داخل و خارج از میهن اسلامی داشته است.
بنیاد حکمت اسلامی صدرا بر آن شد که نخست، تلاش وسیعی برای نسخه¬شناسی و نسخه¬یابی انجام دهد، از اینرو علاوه بر تفحص همة کتابخانه های معروف ایران و خارج و کتابخانه¬های غیرمعروف برخی شهرستانها، حتی به برخی از کتابخانه¬های شخصی علما و فضلا نیز مراجعه نمود و بقدر ممکن نسخه¬های کتب ملاصدرا را یافت.
سپس برای انتخاب برترین نسخه¬های خطی موجود، بمنظور حسن انجام تصحیح انتقادی کتب و آثار ملاصدرا چند نشست با حضور اساتید حوزه و دانشگاه و کارشناسان برجستة حوزه تصحیح برگزار گردید. از آن جمله میتوان به نخستین نشست برگزار شده در بیستم مهرماه 1374 اشاره نمود که با هدف بررسی و ارائه شیوه¬یی هماهنگ در تصحیح انتقادی و نیز اتخاذ روشی کارآمدتر جهت آماده سازی و نشر آثار ملاصدرا برگزار گردید. حاصل مسائل مورد بحث و بررسی در این نشست و سایر نشستهای پیرامونی، تصویب و تدوین شیوه¬¬نامه¬یی جامع تحت عنوان «شیوه نامه تصحیح آثار حکیم صدرالمتألهین» گردید که در دسترس همه مصححین آثار قرار گرفت. پس از تدوین شیوه¬نامه، جلسات متعددی برگزار گردید تا اینکه افرادی که در امر تصحیح از مهارت کافی برخوردار بودند، بمنظور تصحیح آثار مورد نظر انتخاب شدند اقدام نمایند.
همزمان با تعیین مصحّحین و مترجمین آثار حکیم صدرالمتألهین ـ که اغلب از اساتید بنام حوزه و دانشگاه در داخل و خارج از کشور بودند ـ شورایی تحت عنوان «شورای نظارت بر امور تصحیح و ترجمه آثار ملاصدرا» تأسیس گردید که اعضای این شورا همگی از مصحّحین و مترجمین مجرب بودند. شورای مذکور موظف به نظارت بر نحوة عملکرد مصحّحین و مترجمین با توجه بضوابط و معیارهای تعیین شده بود که در همین راستا مصحّحین و مترجمین ابتدا میبایست بخشی از کار خود را بمنظور ارزیابی و سنجش درجه دقت برای شورای نظارت بر امور تصحیح و ترجمه آثار ارسال میداشتند تا پس از بررسی و داوری اولیه چنانچه مواردی مغایر با معیارها و ضوابط مصوب بنظر رسید به ایشان تذکر و نکاتی بصورت مکتوب پیشنهاد گردد.
فرایند ویراستاری: متن تصحیح شده پس از تأیید کلی شورای نظارت در جریان روندکاری بخش تصحیح و ویراستاری بنیاد حکمت اسلامی صدرا قرار میگیرد. متن مذکور که در اصلاح این بخش «خبر» نامیده میشود ابتدا از لحاظ ادبی و محتوایی مورد ویراستاری علمی و فنی قرار میگیرد. در ویرایش ادبی به مباحثی همچون درست نویسی، واژه¬گزینی، رعایت قواعد رسم¬الخط، نشانه¬گذاری پرداخته میشود. در ویرایش محتوایی ممکن است تا حد نظارت بر کار مترجم یا مؤلف نیز پیش برود و در هر علمی، تابع قواعد آن علم و نیز رعایت اصول روش¬شناسی، طبقه¬بندی موضوعی و ارزشیابی استدلالها و نتایج و مانند اینهاست و بیشتر «کنترل صحت مطالب» و «اصلاح اغلاط و ناهماهنگیها» میشود؛ بنابرین هر ویراستاری ملزم و حتی گاه مجاز به انجام آن نیست، مگر بصورت ارائه پیشنهادی.
بخش تصحیح و ویراستاری بنیاد حکمت اسلامی صدرا مفتخر است که تا کنون توانسته مراحل اجرایی تصحیح، ویراستاری (محتوایی، ادبی و فنی)، حروفچینی، نمونه¬خوانی، صفحه¬آرایی و صفحه-بندی، تهیه فهارس را در بیش از 40 عنوان از آثار مکتوب حکیم صدرالمتألهین بپیماید و با همکاری بخش چاپ و نشر در47 مجلد به زیور طبع آراسته نماید. افزون بر آثار صدرالمتالهین، مجموعه تعلیقات اسفار از مدرس زنوزی، علامه طباطبایی و آقاعلی نوری در 2 مجلد و نیز 3 مجلد از آثار فخرالدین سمّاکی و 2 مجلد حکمه الاشراق و شرح قطب الدین شیرازی نیز بهمت این گروه منشر شده است.
در یک نگاه اجمالی امتیازهای ذیل را میتوان بعنوان ویژگیهای برجسته نسخ خطی احیا شده و به چاپ رسیده از سوی بنیاد حکمت اسلامی صدرا در نظر گرفت:
– تصحیح متون از بهترین و معتبرترین نسخ خطی که برخی بخط خود مؤلف یا بازماندگان او یا با تصحیح و مقابلة آنها بوده است.
– تصحیح نسخ خطی با رعایت اصول تصحیح انتقادی و سازواره¬یی دقیق، این اصول را میتوان معیار (استاندارد) تصحیح در کشور شمرد که با وجود کارایی لازم از شیوه¬های غربی نیز پیروی ننموده است.
– کوشش در یکسان سازی و هماهنگ نمودن مواردی از قبیل: روش تصحیح، ویراستاری، علامتگذاری و علائم سجاوندی، نوع قلم و اندازه قلم، نوع کاغذ، قطع چاپی، طرح جلد، و صحافی.
– سعی وافر در آراستگی ظاهری کتب – مانند قطع، صفحه¬بندی، آرایش جلد، و بویژه گزینش حروف متناسب و زیبا.
– ویراستاری یکی از امتیازات دوره معاصر است که بنیاد حکمت اسلامی صدرا تلاش نموده آن را بنحو شایسته¬یی سازمان دهد و ضمن هماهنگی نزدیک با مصحّحان به انجام رساند، بصورتی که متون تصحیح شده از صافی سه مرحله ویراستاری (محتوایی، ادبی، فنی) گذشته و به مرحله چاپ رسیده، بدین منظور نیز نشستی با شرکت متخصصان تشکیل گردیده تا بهترین، دقیقترین و سریعترین روشها فراهم و تدوین و تصویب و عملی گردد. البته در مواردی بین ویراستاران و مصحّحان در گزینش صحیحترین و یا راجحترین واژه یا عبارت اختلاف نظر وجود داشته که در چنین مواردی نظر مصحّح اعمال شده است.
– نکتة دیگری که در تصحیح و طبع و نشر کتب علمی در ایران تازگی دارد، تکیه بر فارسی بودن مقدمه و پاورقی¬هاست که در نزد تمامی ملل دیگر نیز معمولاً ملاک انتخاب زبان مقدمه و پاورقیها ـ هرچند که مؤلف کتاب آن را به غیر از زبان ملّی خود نگاشته باشد ـ زبان ملّی کشور است، نه زبان کتاب. این روش بدور از تعصبهای زبانی و ملّی، یک روش منطقی و قابل قبول بود که در عمل نیز مورد پذیرش قرار گرفت.
گذشته از این نکته که شیوة همگانی ملل بوده، در بیشتر موارد سعی گردیده تا شیوه¬های تصحیح و روشهای مورد نظر ابتکاری نیز تابع سنن مذهبی و ملّی باشد و از تقلید بی¬منطق دیگران پرهیز گردد؛ از اینرو شیوة تصحیح و درج پاورقی¬های مربوط به نسخه بدلها هم خود یک روش مستقل و دور از تقلید است.
– دارا بودن فهارس جامع (شامل: آیات، احادیث، اشعار، نام اشخاص، نام گروهها، نام کتابها، نام مکانها، اصطلاحات و منابع تحقیق) که تمامی آنها بصورت کاملاً تخصصی و فنی استخراج گردیده و کمک شایانی به پژوهندگان و محققان مسائل مختلف در بین آثار حکیم صدرالمتألهین مینماید.
بخش تصحیح و ویراستاری آثار حکیم صدرالمتألهین ـ بعنوان عضو کوچکی از خانوادة بزرگ بنیاد حکمت اسلامی صدرا ـ خوشوقت است که توانسته با همکاری بخش چاپ و نشر، نسخ خطی این حکیم را ـ در حد توان ـ به بهترین شکل ممکن احیا نماید و ضمن معرفی برکات اسلام و خدمات دانشمندان ایرانی به حکمت، علم و تمدن جهان، در راستای معرفی هر چه بیشتر و بهتر صدرالمتألهین و حکمت متعالیه¬اش گامی هر چند کوتاه در این میدان وسیع بردارد. با سپاس از توفیقات ربانی، امیدوار است که این خدمت ناچیز، مرضی خداوند متعال و مقبول حضرت صاحب الأمر (عج) و پسند اهل نظر باشد ـ إن¬شاءالله تعالی
فعالیت‌ها
هیچ فعالیتی ثبت نشده است.