بررسی بکارگیری مفاهیم فلسفی در داستانهای کودکان
(مطالعة موردی مجموعه داستانهای ناکجاآباد برای کودکان)
زهرا ستارپناهی
زینب برخورداری
چکیده
ادبیات داستانی در میان انواع ادبی از جایگاهي ویژه برخوردار است و در میان انواع ادبیات داستانی ادبیات کودک بدليل نقش آن در رشد و پرورش پایههای تفکر، اهميتي بسيار دارد. شیخ اشراق، در مقام فیلسوف بزرگ ایرانی و مسلمان که پایه‌گذار مکتب فلسفی اشراق است، برای بیان اندیشههای فلسفی و عرفانی خود از ادبیات داستانی بهره گرفته است. سادهسازی و تبدیل این مفاهیم متناسب با بیان کودکان، راهی برای ورود و آشنایی با اندیشههای ناب این فیلسوف است. داشتن مفاهیم فلسفی قابل بحث و مفهوم برای کودکان، قابلیت چالش و گفتگوی جمعی، داشتن محتوای برانگیزاننده و داشتن شخصیتهایی مشابه کودکان که در تجربه زیسته کودک بتوانند شریک شوند، از ويژگيهای داستانهای مناسب برای طرح در «فلسفه و کودک» است. نشر ثالث در سال 2019ـ2018 و به سفارش سازمان یونسکو در ایران، شش جلد مجموعه داستانی با نام ناکجاآباد و با الهام از اندیشههای سهروردی منتشر کرده است. در پژوهش حاضر بصورت موردکاوی، این مجموعه داستانها، از جهت بکارگیری مفاهیم فلسفی در آنها بررسی شده است. چیستی مفاهیم فلسفی موجود در این داستانها و همچنین تحليل مؤلفههای کارآمدی داستانهای فکری در این مجموعه، نشان ميدهد که این داستانها برای مباحث فلسفی در حلقههای کندوکاو فکری قابل استفاده هستند.
کلیدواژگان: ادبیات داستانی کودک، شیخ اشراق، قصههای ناکجاآباد، مفاهیم فلسفی.
*******************
بررسی ابعاد نقش تربیتی خانواده در دوران بحران (ویروس كويد ۱۹)
شیرین محمدی‌پناه
مریم فرقانی
چکیده
خانواده، محیط طبیعی کودک محسوب میشود و در رشد وی بسیار تأثيرگذار است اما ساختار درونی خانواده‌ها با توجه به شرایط اقلیمی، آداب و رسوم، فرهنگ و محیط اجتماعی با یکدیگر بسیار متفاوتند و این درحالی است که بروز پدیده‌های گوناگون ـ از جمله شیوع بیماری کرونا‌ـ بدلیل تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی عموم مردم، نقش تربیتی خانواده‌ها در مواجهه با چگونگی و نوع برخورد با کودکان را پررنگتر ساخته و پیامدهای روانشناختی و فیزیولوژیکی متفاوتی را بدنبال داشته است. طبق بررسیهای انجام شده بیماری كويد 19 تأثيراتی فراتر از امر پزشکی، بهداشتی و حتی اقتصادی برجا گذاشته و زندگی روزمرة مردم و روابط خانوادگي‌ـ اجتماعی و فعاليتهای عمومی، روحی، عاطفی، تربیتی و مذهبی آنان را تحت تأثير قرار داده است، بهمین دلیل هدف نوشتار حاضر تبیین چرایی ضرورت توجه به نقش تربیتی خانواده‌ها و تأثير آن بر درک مفاهیم کاربردی در ایام کرونا و یادگیری متفاوت کودکان در این دوران است. نوع پژوهش كاربردي و روش آن توصیفی ـ تحلیلی است که با مطالعة منابع کتابخانه‌يي و تمرکز بر ادبیات نظری ـ پژوهشی، به بررسی نقش تربیتی خانواده در دوران بحران (کرونا) پرداخته است.
کلیدواژگان: خانواده، کودک، تربیت، بحران، كويد ۱۹.
*******************
بایسته‌ها و چالشهای مناسبات انسانیِ آموزش مجازی در دوران کرونا وپساکرونا
عبدالغفور جامی رودی
توفیق جامی رودی
توحید جامی رودی
سپیده شهیدی رودی
چکیده
آموزش غیرحضوری یا مکاتبه‌يی از جمله روشهای آموزشی است که در شرایط بحرانی‌يي که امکان حضور دانش‌آموزان و دانشجویان در مراکز آموزشی مهیا نیست، معلمان و اساتید را ملزم ساخته تا با تشکیل گروه‌های مختلف مجازی با فراگیران خود در ارتباط باشند و به تدریس و بررسی دروس بپردازند. از جمله مزایای آموزش مجازی در راستاي مناسبات انسانی، میتوان به اين موارد اشاره كرد: افزایش خودکنترلی دانش‌آموزان، محدود نبودن دانش‌آموزان به زمان، افزایش مسئولیت‌پذیری در دانش‌آموزان، کارآمدی و سرعت بالای تدریس. اما برغم مزایای بسيار آموزش مجازی، مشکلات و معایب فراوانی نيز ـ‌بویژه در دوران کرونا و پساکرونا در آموزش مجازی مشاهده ميشود که اعتیاد اینترنتی دانش‌آموزان، عدم اطمینان از یادگیری مطالب، عدم نظارت بر انجام تکالیف و راستی‌آزمایی، عدم دسترسی به اینترنت در زمان خاص یا در برخی مناطق، از جملة آنهاست. برای بهبود بخشیدن به آموزش مجازی میتوان ورود جدیتر صدا و سیما به بخش آموزش مجازی، معرفی سامانه‌های معتبر آموزشی، تهیه سؤالات امتحانی استاندارد، تقویت و پرورش سواد اطلاعاتی خانواده‌ها و کنترل کودکان را در دستور کار قرار داد. این پژوهش با هدف شناسایی مشکلات آموزش در فضای مجازی و چاره‌اندیشی براي رفع بحران موجود، بویژه در ایران و بخصوص در مناطق محروم، با تلفیقی از روش کتابخانه‌يی و میدانی انجام گرفته است و پژوهندگان کوشیده‌اند بعد از بیان معایب و مزایای آموزش مجازی، راهکارهایی در راستاي افزایش کیفیت آموزش مجازی و مناسبات انسانی در شرایط کنونی به خوانندگان ارائه دهند.
كليدواژگان: آموزش، فضای مجازی، دانش‌آموزان، معلمان.
*******************
تأثیر کرونا و قرنطینه بر افزایش کودک‌آزاری و راهکارهای حقوقی مقابله با آن
محمدجواد عبداللهی
سپیده همت
چکیده
پدیدة کودک‌آزاری در تمام کشورها معضلي اجتماعی شناخته ميشود که ميتواند ناشی از اقدامات نادرست والدین یا سایر افراد جامعه باشد. با شیوع ویروس کرونا و قرنطينة وسيع در جوامع مختلف، تمام ابعاد زندگی انسان تحت تأثیر قرار گرفت. یکی از آثار این همه‌گيري و محدودیتهایی که بهمراه داشته، افزایش کودک‌آزاری و خشونت نسبت به کودکان است و قرنطینه شدن کودکان بمدت طولانی در خانه آنها را بیش از پیش در معرض خطر قرار داده است. در این نوشتار، سعی شده است با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌يي، نخست به بررسی تأثیر ویروس کرونا بر افزایش آزار و اذیت کودکان پرداخته شود و پس از آن، با رویکرد فلسفی، ظرفیت قوانین و راهکارهایی كه در راستاي حمایت حقوق آنها وجود دارد، مورد بررسي قرار گيرد.
کلیدواژگان: حقوق کودک، قرنطینه، کرونا، کودک‌آزاری، پیشگیری.
*******************
تأملی بر مبانی رهیافت ارتقاي ادراک کودکان از محیط زیست با بهره‌گیری از هنر محیطی
فائزه‌السادات حسنی حلم
چکیده
امروزه رهیافتی جدید و راهبردی برای آموزش مفاهیم و بایسته‌های محیط زیست به کودکان در حال شکلگیری است که بر پایة هنر محیطی استوار است. هدف از این رهیافت تبدیل بحران زیستی به یک گفتمان اندیشه‌ورزانه در راستاي بهبود درک عمیق و مهارتهای تفکر، هوشیار کردن و تقویت حواس، پرورش احساسات و ایجاد نگرشي تازه و متفاوت نسبت به رابطة انسان با محیط زیست بواسطة هنر با موضوعیت محیط زیست است. پژوهش حاضر به بررسی مبانی راهکارهای ارائه شده دربارة رهیافتی میپردازد که بکار بستن آن در هنر محیطی میتواند موجب ارتقاي ادراک و فهم کودکان از محیط زیست شود. بر همين اساس، در این نوشتار که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است، جایگاه آفرینشهای هنری و کاوشگری هنری در بستر طبیعت، بمنظور بهبود تفکر و گفتگوی اندیشه‌ورزانه در مورد محیط زیست به کودکان، ارزيابي میشود. یافته‌های این پژوهش نشان میدهد که هنر محیطی با ماهیت ارتباط سهل و آسان با مخاطب و قابلیت دوسویه، عینی، تجربی، تأملی، تعاملی با محیط زیست، میتواند در مقام روش، محرک و واسطه در مسیر اندیشه‌ورزی کودکان برای تعامل مسالمت‌آمیز با محیط زیست و تربیت شهروندانی متفکر و متعهد، بکار گرفته شود. ویژگی برجستة این رهیافت، ابتناء آن بر روشهای بصری، نمادین و مفهومی در هنر محیطی، در برابر روشهای صرفاً علمی در برخی از رهیافتهای رایج است.
کلیدواژگان: آموزش کودکان، ادراک کودکان، مفاهیم محیط زیستی، مهارت تفکر، هنر محیطی، مهارت زیست‌محیطی، هنر کودک.
*******************
مدرسه‌آگاهی، تجربه فلسفی کودکان در دوران همه‌گیری بیماری کرونا
زهرا فلاحان
چکیده
هدف این نوشتار تشریح وضعیت آگاهي کودکان از فعالیت روزمرة مدرسه رفتن و تأثير تعطیلی مدارس بر این آگاهي و دریافتهای کودکان در دوران همه‌گیری بیماری کروناست. برای اغلب دانش‌آموزان، مدرسه رفتن فعالیتی روزمره و بیشتر مطابق نظر بزرگسالان بوده است. بسیاری از آنها حتی بدلیل مشكلات مدرسه رفتن رضایت چندانی نیز از این كار نداشتند. با گذشت نزدیک به یکسال از تعطیلی مدارس، اکنون كه کودکان زمان قابل توجهی را در منزل و تحت آموزش مجازی سپری کرده‌اند و تفاوتهای مدرسه رفتن و نرفتن را بخوبی دریافته‌اند، ميتوان گفت صورتهايي از مدرسه‌آگاهي نزد آنها متفاوت از آنچه از قبل داشته‌اند، شکل گرفته است. حضور در مدرسه بصورت انتخابي خودانگیخته در برابر مدرسه رفتن به اجبار بزرگسالان، علاقه به مراودات اجتماعی با همسالان حتی با وجود مخاطرات و قوانین اجتماعی، در مقابل ارتباط با اعضای خانواده و نزدیکان و آگاهي از تفاوتهای یادگیری متکی به خود در برابر یادگیری با کمک معلمان، مهمترين دستاوردهای شناختی ـ فلسفی کودکان در اين دوره بشمار ميرود.
کلیدواگان: مدرسه‌آگاهي، تجربة فلسفی، آموزش مجازی.
*******************
محوریت خانواده در تربیت کودکان در دوران بحران کرونا
نرگس نجارپور نصرآبادی
چکیده
دنیا در طی ماههای اخیر شاهد تغییرات بسیاری بوده که درک و سازگاری با آنها میتواند براي برخي، بويژه کودکان، سخت و چالش‌برانگیز باشد. كودكان بدلیل ناتواني در حفاظت و مراقبت از خود، وابستگی مالی و حمایتی به والدین و مراقبین، سطح پایین قدرت درک و تحلیل وقایع پيرامون زندگی، بيش از ديگران دچار كشمكش ميشوند و در صورتی که حمایت مناسب را از طرف خانواده و دوستان را دریافت نکنند، دچار آسیب جدی خواهند شد. والدین بايد با تسلط بر رفتارهای اعضای خانواده، به فرزند خردسال یا نوجوان خود بصورت مستمر اطمینان دهند که بیماری کرونا معمولاً خفیف اتفاق مي‌افتد و در صورت ابتلا به آن، قابل درمان است. همچنین براي فرزندان خود این يقين را ايجاد كنند که در مواقع بحرانی، کارهای مؤثر و مثبت بسياري میتوان انجام داد که هم خود و هم دیگران را از آسیب احتمالی مصون نگه داشت. با توجه به اینکه کودکان سرمایه اجتماعی و موتور محرکة رشد و توسعة جامعه هستند، با حمایت و حفاظت از آنها ميتوان دستیابی به اهداف توسعة پایدار را در افق دراز مدت فراهم كرده و از تحمیل هزینه‌های احتمالي آینده پیشگیری نمود.
کلیدواژگان: مديريت بحران، كودك، خانواده، تربیت، کرونا.