|
سرمقاله |
|
|
حکمت متعالیه ملاصدرا و اثبات تکثر در عالم خیال «دكتر رضا اکبریان و حسن مرادی» چكيده اين مقاله در سه بخش تنظيم شده است. در بخش اول به رابطه وحدت و كثرت پرداخته و به اين سؤال جواب مي‌دهيم كه نظر ملاصدرا درباره موضوع و مَحَطّ وحدت و كثرت چيست و چه تفاوتي با آراء حكماي گذشته دارد. به نظر مي‌رسد او تنها كسي است كه توانسته است مَحَط وحدت و كثرت را يك چيز يعني همان حقيقت وجود قرار دهد. در نگاه حكمت متعاليه، حقيقت وجود، چه در خارج و چه در ذهن، داراي وحدتي در عين كثرت و كثرتي در عين وحدت است. حكماي مشاء، محط و مَثار كثرت را ماده و ماهيت مي‌دانند و حكماي اشراقي نيز براي توجيه كثرت، مجبور مي‌شوند تا پاي غواسق و هيئات ظلماني را به ميان آورند. در بخش دوم به چگونگي تحقق كثرت در مثال منفصل مي‌پردازيم و به اين سؤال مشكل جواب مي‌دهيم كه بدون حضور ماده چگونه ممكن است كه در اين عالم، تكثر افرادي بوجود آيد و تمام افراد مادي داراي صورتي مثالي باشند. جواب اينست كه بر مبناي تقدم وجود بر ماهيت و وحدت تشكيكي وجود، تكثر از ناحيه وجود و از طرف فاعل حاصل مي‌شود، نه از ناحيه ماهيت و قابل؛ زيرا ماهيتي كه باعث تكثر افراد در يك مرتبه مي‌شود ماهيتي است منبعث از وجود كه فقط ظهور وجود و علامت تكثر است نه منشأ آن. در بخش سوم به دو گونه تكثر مي‌پردازيم: تكثر خيال متصل هر فرد و تكثر در عالم مثال متصل كه مجموعه» از آن خيالهاي متصل است، و به اين نتيجه مي‌رسيم كه تكثر خيال متصل هر فرد هم بسبب تكثر ابدان دنيوي آنهاست و هم بسبب تكثر صور موجود در هر خيال متصل، صوري كه منشأ آنها گاه از بالا و عالم عقول، گاه از پايين و عالم ماده، گاه از ناحيه صور موجود در خيال منفصل و بالاخره گاه ناشي از خلاقيت قوه تخيل است. وقتي هريك از خيالهاي متصل داراي تكثر باشد، خود بخود در عالم خيال متصل نيز تكثر ايجاد مي‌شود. موضوع و مَحَط وحدت و كثرت در خيال متصل، يك چيز است و آن همان وجود نفس در مرتبه مثالي است، مرتبه‌يي كه ملاصدرا آنرا مجرد مي‌داند. اثبات اين تجرد موجب اثبات تحقق تكثر نفوس جزئيه پس از مرگ مي‌شود و باين ترتيب عالمي كه مجموعه ابدان برزخي در قبل يا بعد از مرگ تشكيل مي‌دهند، يعني عالم خيال متصل، عالمي است با تكثر افرادي. باين ترتيب با اثبات اين نحوه از تجرد نفس و اين نحوه از تكثر افرادي، مشكل حكماي مشاء و اشراق در اثبات بقاي نفوس متوسط پس مرگ حل مي‌گردد. كليدواژگان وحدت كثرت خيال منفصل خيال متصل قيام صدوري حكمت متعاليه ملاصدرا
|
|
|
اصول انسانشناسی ملاصدرا «دكتر محمدعلی نویدی» چكيده اغلب اهل تحقيق و تأمل درباره حكمت متعاليه، به موضوع انسانشناسي خاص ملاصدرا، تنها از منظر كتاب نفس اسفار اربعه (كتاب چهارم، سفر چهارم) پرداخته‌اند وبه تقريرات صدرالمتألهين در آن كتاب و نسبتي كه با مباحث نفس فلاسفه و حكماي پيشين داشته ـ و خود ملاصدرا آن مباحث را در سرتاسر كتاب نفس اسفار آورده است‌‌ـ بسنده كرده‌اند كه خود نوعي ترجمه است تا تحقيق و شاهد موضوع فقدان اثر و يا آثاري مستقل و مرجع تحقيقي در زمينه انسانشناسي حكمت متعاليه است. در اين مقاله با نگرش به تماميت و كليت و جامعيت حكمت متعاليه و مشي حكمي و فلسفي ملاصدرا، و با بهره‌مندي از آثار و روش‌شناسي ويژه صدرالمتألهين، تلاش خواهيم كرد اصول انسانشناسي ملاصدرا را مورد پژوهش قرار دهيم. پرسش و پژوهش در باب انسانشناسي خاص ملاصدرا و حكمت متعاليه، مسئله اصلي و موضوع اساسي اين مقاله است و غرض از اين پژوهش عبارتست از: اولاً، فهم و درك بهتر و عميقتر مقوله انسانشناسي در حكمـت متعالـيه، ثـانـيـاً، تبيـين نسـبت اجـزاء ديـگـر حكمت متعاليه با موضوع انسانشناسي، ثالثاً، استنباط و استخراج مضامين و مفاهيم و معاني حكمي و فلسفي و بتعبير ديگر حقايق وجودي انسانشناسي براي بهره‌مندي و استفاضه در مسير سير كمال آدمي در دوران كنوني و آتي، و رابعاً، طرح و پيشنهاد اصول و قواعدي كه در شناخت شاكله اصلي انسانشناسي ملاصدرا مي‌تواند مؤثر افتد. كليدواژگان انسانشناسي ملاصدرا حكمت متعاليه اصول نفس سعادت قرآن متقدمين كمال اثربخشي
|
|
|
تاثیر ویتگنشتاین بر الهیات «دکتر رسول برجیسیان» چكيده در اين مقاله با توجه به مفهوم «فضاي منطقي» كه اساس ارتباط ويتگنشتاين متقدم و متأخر را به دست مي‌دهد به بررسي تأثير وي بر الهيات پرداخته شده است. اين مقاله نشان مي‌دهد مفاهيمي كه بنياد فلسفه متقدم و متأخر ويتگنشتاين را تشكيل مي دهد، داراي تأثيرات بسيار زياد بر الهيات هستند. بهمين جهت با تقسيم تأثير فيلسوفان بر الهيات به بالقوه و بالفعل، ابعاد تأثير بالقوه ويتگنشتاين بر الهيات مورد بحث قرار گرفته است. كليدواژگان فضاي منطقي دستور زبان مفهومي شكل حيات بازيهاي زباني زبان ديني زبان دين
|
|
|
جریانشناسی خیال در منظومه عرفانی محیی الدین ابن عربی(قسمت سوم) « دكتر مریم صانع پور و دکتر احمد بهشتی» چكيده ابن‌عربي معتقد است در انسان نيروي ادراك‌كننده ديگري غير از عقل يافت مي‌شود كه عرصه فعاليت اين نيرو، پهنه «خيال» است كه در آن، جمع ميان اضداد پديدار مي‌شود؛ زيرا نزد حسّ و عقل جمع ميان دو ضد، ممتنع است. عالم خيال نزديكترين دلالت به حق است، زيرا حضرت حق، اول است و آخر؛ ظاهر است و باطن. لذا عارف جز از راه جمع كردن ميان دو ضد، شناخته نمي‌شود. ابن‌عربي، خيال را منزل الفت جامع ميان حق و خلق و همان صورتي مي‌داند كه انسان بر آن آفريده شده است و اين آگاهي را نيرومندترين آگاهي‌يي مي‌داند كه بوسيله آن عارف واحديّت حق را در كثرت خلق ادراك مي‌كند. ابن‌عربي معتقد است خيال، تنها آنچه را داراي صورت محسوس يا مركب از اجزاء محسوس است و توسط قوه مصوره تركيب مي‌شود، نگه مي‌دارد و از اين رهگذر، صورتي را به دست مي‌دهد كه در حس موجود نيست، اما براي بيننده محسوس است. وي در نظريه عرفاني خويش از عالم خيال بعنوان طريق معرفت الله نام مي‌برد. در اين مقاله عالم مزبور بگونه‌يي نظام‌مند ترسيم مي‌گردد. كليدواژگان ابن‌عربي انسانشناسي عرفاني قوه خيال خيال متصل خيال منفصل عوالم چهارگانه حضرات خمس عماء انسان كامل حقيقت محمّديه برزخ
|
|
|
مقدمه یی بر ((فلسفه اخلاق ملاصدرا)) «سیدمحمد منافیان» چكيده علم اخلاق يكي از شعب معرفتي حكمت عملي است. در اين علم، چگونگي خوب بودن يا بد بودن رفتار انساني بررسي شده و در راستاي رسيدن به هدف متعالي اخلاق، توصيه‌هايي صورت مي‌گيرد. اخلاق نيز همانند ساير علوم، بر مبادي تصوري و تصديقي استوار است اما، از آنجا كه علم كلي نيست، بسياري از مقدمات آن نظري بوده و در علوم مختلفي بحث مي‌شوند. فلسفه» اخلاق بمعناي تأملات نظري در باب «اخلاق» است. شكلگيري علم اخلاق و بناي شالودة آن، هنگامي ميسر است كه به چندين پرسش پاسخ گفته و مفاهيمي را تحليل كرده باشيم. از آنجايي كه مبادي يك علم نيز نوعي تأمل نظري دربارة آن علم است، پس مي‌توان گفت آنچه بعنوان «مبادي اخلاق» در سنت فلسفه اسلامي شناخته شده است، با آنچه تحت عنوان «فلسفه» اخلاق» در سنت فلسفي غربي وجود دارد، قابل‌انطباق است. بر اين اساس، مي‌توان در فلاسفه اسلامي نيز نوعي فلسفه» اخلاق جستجو كرد كه بر ديدگاههاي آنان درباره مبادي اخلاق استوار است. ملاصدرا نيز از اين جمع مستثني نيست. در آثار وي مي‌توان پاسخ بسياري از پرسشهاي بنيادين اخلاق را يافت كه از مجموع آنها فلسفه اخلاق صدرايي شكل مي‌گيرد. البته بطور قطع، بازخواني آراء صدرالمتألهين در اينباره نمي‌تواند به همة پرسشهاي مورد نظر پاسخ گويد زيرا كه شكلگيري فلسفة اخلاق به دورة معاصر تعلق دارد و سؤالهايي در آن مطرح است كه صدرا درباره آنها بصراحت نظر نداده است. در عين حال مي‌توان با تأمل در مباني صدرايي، نوعي فلسفه اخلاق ارائه كرد، كه بسيار ضروري هم هست. در اين نوشتار، با توجه به اين هدف، آراء صدرالمتألهين در باب فضيلت و سعادت بررسي شده است. كليدواژگان حكمت عملي اخلاق فلسفه اخلاق فضيلت عدالت سعادت
|
|
|
وحدت وجود در فلسفه اسپینوزا با نگاه به فلسفه وحدت وجودی صدرا «فهیمه شریعتی» چكيده اسپينوزا در كتاب فلسفي خويش بنام اخلاق بطور مفصل به بحث راجع به خدا پرداخته است. از نظر او خداوند جوهر منحصربفردي است كه داراي صفات نامتناهي و قائم بذات خويش و بيعلّت است. وي معتقد است بجهت اينكه خداوند نامتناهي است چيزي در عالم نيست كه خدا آن چيز نباشد وگرنه عدم تناهي او به چالش كشيده مي‌شود. عقيده وي مورد قضاوتهاي متعددي قرار گرفته است. اين مقاله در پي آنست كه بعد از بيان كوتاه و روشن عقيده اسپينوزا و تبيين اقوال موجود در وحدت وجود، وي را از قول به «پانتئيسم» و «وحدت موجود» مبري بداند و نوعي وحدت وجود، كه پختگي لازم را نيافته است، به او نسبت دهد. اين عدم پختگي محصول تكبعدي بودن نگرش عقلي اسپينوزا معرفي شده است. كليدواژگان اسپينوزا جوهر حالا‌ت و صفات خدا وحدت وجود وحدت موجود پانتئيسم (همه‌خدايي) عقل ملاصدرا
|
|
|
زیبایی از دیدگاه ملاصدرا «دکتر علی اکبر افراسیاب پور» چكيده در اين مقاله براي آشنايي با فلسفه» زيبايي و زيبايي‌شناسي از ديدگاه ملاصدرا كلّياتي بيان گرديده تا از اين طريق ديدگاههاي عرفاني او روشن گردد. اين مقاله نشان مي‌دهد كه ملاصدرا مانند ديگر بزرگان عرفان و تصوّف اسلامي و ايراني، بويژه بزرگان مكتب عشق و جمال، به مقولة زيبايي نگريسته و حق تعالي را زيبايي و جمال مطلق دانسته و عشق را زاييدة زيبايي خوانده است. او خداوند را عشق و عاشق و معشوق حقيقي در نظر گرفته و با ديدگاهي وحدت وجودي همه» هستي را جلوه و تصوير آن جمال لايتناهي دانسته، براي زيبايي ـ‌مانند وجود و نور‌ـ مراتبي قائل بوده كه پس از حق در انسان كامل تجلي يافته و تا پايينترين مراتب هستي ادامه مي‌يابد. او همة ذرّات هستي را داراي حُسن و جمال مي‌داند. ملاصدرا زيباييها و عشقهاي زميني و مجازي را هم، اگر در مسير الهي باشند، محترم و ارزشمند دانسته است. كليدواژگان زيبايي حكمت متعاليه عشق الهي عشق مجازي انسان كامل وحدت وجود تصوّف و عرفان نور تجلّي
|
|
|
معرفی کتاب |
|
