|
سرمقاله |
|
|
انسان و جهانهای ممکن «استاد سید محمد خامنه ای» چكيده مسئله انسان مسئله دشواري است كه در بيشتر عرصههاي فكري و علمي و فلسفي ظاهر ميشود و از مهمترين مسئلههاي فلسفي است، اگر خود آنرا مهمترين مسئله فلسفي ندانيم، و جا دارد كه با دقت مورد بحث و بررسي قرار گيرد. سبب اهميت مسائل، مربوط به كليدي بودن شناخت. انسان براي شناخت خدا و جهان و راههاي زندگي است و سبب دشواري آن وجود ابعاد مختلف در انسان است. پيچيدگيهاي روح يا نفس انسان، تعدد و شگفتي قواي داخلي و ذهني او و حتي پديدههاي شگفت جسماني انسان و تن او، از او يك موجود ناشناخته ساخته و پس از باريتعالي نوبت انسان است كه بگويند «ما عرفناك حق معرفتك». علاوه بر پيچيدگيهاي دروني انسان، هر انساني در روابط خود با خدا و با طبيعت و با عالم كبير وضعي خاص خود را دارد كه بر پيچيدگي ذات و عمل انسان ميافزايد. و اين خاص و يكتا بودن وضعيت و درون هر انسان افراد انسان را بقدري متفاوت ميسازد كه حتي دو انسان را هم نميتوان همانند يكديگر شمرد. كليدواژگان انسان جهانهاي ممكن قوس صعود صفحه هدايت قوه خيال
|
|
|
نفس و صیرورت آن در حکمت متعالیه «دكتر حسین کلباسی اشتری» چكيده حقيقت نفس، مراتب و افعال و نسبت آن با بدن از زمره مهمترين موضوعات فلسفي بوده و هست بگونهيي كه شواهد و قراين آنرا ميتوان در قديميترين تأملات فلسفي يونانيان و غير اينها ملاحظه كرد. در سنتهاي فلسفي عالم اسلام نيز كوششهاي دامنهداري براي عرضه علم النفس متناسب با روح معارف حكمي اسلامي صورت گرفته اما در حكمت متعاليه صدرايي سنخي از علم النفس عرضه شده است كه هم ساحت انضمامي «نسبت مجرد و مادي» را توجيه ميكند و هم ساحت نامتناهي «سير و استكمال نفس» را تقرير مينمايد؛ و علاوه بر اينها سازگاري و انسجام كامل خود را با اجزاء و كليت ساختار حكمت متعاليه نشان ميدهد. در واقع بر پايه نظريات «اصالت وجود»، «حركت در جوهر» و «حدوث جسماني و بقاي روحاني نفس» تصويري از نفس انساني و مقام آن عرضه ميشود كه هم از مشكلات و تعارضات معمول سنتهاي فلسفي در اين زمينه مبرّاست و هم افق جديدي از وجود آدمي بر مبناي منابع كتاب و سنت را ميگشايد كه ابعاد وجودي او را متناظر و مضاهي با كل عالم ميداند. اگرچه صدرالمتألهين در اينراه از سنتهاي مشايي و اشراقي سلف بهره فراوان برده است ولي ابداعات و نوآوريهاي او نيز بيبديل و داراي اتقان كمنظير است. كليدواژگان پسوخه پنوما نفس ناطقه حدوث جسماني و بقاي روحاني قواي ظاهري و باطني
|
|
|
«زبان برتر»: نظریه ای در روش شناسی حکمت متعاليه «جنان ایزدی و دکتر احد فرامرز قراملکی» چكيده درباره هويت معرفتي و روش حكمت متعاليه آراء متعددي بميان آمده است. گروهي از صاحبنظران با تلاش براي رفع اتهام تناقض و تهافت در آثار ملاصدرا به بررسي و تبيين روش فلسفهورزي وي پرداختهاند. استاد حايري يزدي حكمت متعاليه را داراي زبان برتر اصالت وجود ميداند كه به بررسي زبانهاي موضوعي نظامهاي پيشين ميپردازد. وي مدعي است «فرازَبان» تلقي كردن حكمت متعاليه ميتواند آنرا از اتهام تلفيق و نااستواري بركنار دارد و نوآوريهاي آنرا تبيين كند. فرازبان و زبان موضوعي، كه از مفاهيم كليدي معناشناسي تارسكي هستند، پيش از وي نيز درباره زبانهاي صوريشده بكار رفتهاند. فرازبان بمعناي خاص كلمه، قابل تطبيق بر حكمت متعاليه نيست، اما وجود فرازبان بمعناي نوعي فراروي در برخي بخشهاي حكمت متعاليه قابل پذيرش است. با اين حال، اين نظريه در تبيين ماهيت و روش حكمت متعاليه كافي بنظر نميرسد و رفع رخنههاي موجود در آن نيازمند نظريههاي كاملتري است. كليدواژگان فرازبان زبان موضوعي روششناسي حكمت متعاليه حايري يزدي
|
|
|
نقد و بررسی مفهوم وجود , نور و ماهیت در حکمت اشراق از ديدگاه صدرالمتالهين «دكتر سعید رحیمیان» چكيده آنچه تا بحال در محافل يا بحثهاي علمي درباره» نقد حكمت متعاليه بر حكمت اشراق در مباحث وجودشناختي مطرح شده، بيشتر ناظر به بحثهاي تصديقي و نقد ادله و احتجاجات سهروردي از ديد صدرا و پيروان او بوده و كمتر به جنبه» تصوري و مفهومي اين بحث پرداخته شده است، حال آنكه ميبايست از سهروردي —كه وي را از جمله» نخستين تحليلگران معنايي در فلسفه اسلامي دانستهاند— انتظار داشت از حيث تحليل مفهومي وجود و ماهيت و ربط بين آندو بقوت انديشيده باشد. اما ديدگاه صدرا جز اين است و در خلال نقدهايي كه وي به عمل آورده، حتي پيش از ورود به مباحث تصديقي و استدلالي معتقد است كاستيهاي علمي در ناحيه» فهم دقيق مفاهيم وجود، نور و ماهيت و در نتيجه در تحرير محل نزاع بين فلاسفه مشاء يعني قايلان به عينيت (زيادت) وجود از سويي و اصالت ماهيت در حكمت اشراق از سوي ديگر موجود بوده كه در نتيجه سهروردي را بسوي اصالت ماهيت سوق داده است. مقاله» حاضر ضمن مقايسه مفهوم ماهيت و وجود همچنين نور و وجود در حكمت اشراق و حكمت متعاليه به تبيين محل نزاع بين مذاهب اصالت ماهيت، اصالت نور و اصالت وجود و در نهايت به نقد سخنان قايلان به وحدت اصالت نور سهروردي و اصالت وجود صدرا، و نيز تحليل سخناني از سهروردي كه باعث و موهم موضع مزبور شده است، ميپردازد. كليدواژگان وجود؛ ماهيت؛ نور؛ اصالت؛ حكمت اشراق؛ حكمت متعاليه.
|
|
|
مسئله مغایرت وجود با ماهیت بعنوان زمینه ای برای نظریه اصالت وجود «دکتر سیِدمسعود سیف» چكيده مسئله مغايرت وجود با ماهيت از مسايل مهمي است كه براي اولين بار در فلسفه اسلامي مطرح شده است و در فلسفه يونان سابقه نداشته است. اين مسئله از اينجهت داراي اهميت است كه در نهايت منجر به نظريه اصالت وجود شد، نظريهيي كه ميتوان آن را اوج و كمال فلسفه اسلامي دانست. هدف اصلي اين مقاله بررسي اين موضوع و تأثير آن بر پيدايش نظريه اصالت وجود است. كليدواژگان وجود ماهيت مغايرت عروض اصالت وجود اصالت ماهيت
|
|
|
هگل و تاریخ فلسفه «دكتر علی مرادخانی» چكيده گفتار حاضر بر آن است كه توجه به تاريخ فلسفه فرع بر ظهور تفكر تاريخي در دوره مدرن است. در سايه پرسش از ماهيت طبيعت در دوره مدرن و بسط اصول و قوانين آن در حوزه حيات انساني، پرسش از ماهيت تاريخ نيز پيش آمد، لذا تاريخ در شمار يكي از منابع شناخت درآمد. هگل با پرسش از ماهيت تاريخ فلسفه آنرا نهاد تاريخ جهان تلقي كرد. در درسگفتارهاي خود در اين باب ابتدا از چيستي تاريخ فلسفه سخن راند و سپس ادوار تاريخ فلسفه را در سير جغرافيايي آن از شرق به غرب مطابق اصول تفكر تاريخي خود روايت كرد. مقاله حاضر شرحي از اين ماجرا را با ابتناء بر متون درسگفتارها بر عهده گرفته است. كليدواژگان هگل تاريخ فلسفه وجود فكر مسيحيت صورت عقلي(Begriff) مطلق (absolute) روح (Geist) مدرن
|
|
|
تجسم اعمال در حکمت متعالیه «دكتر عبدالعلی شکر» چكيده اصطلاح تجسم اعمال كه مفاد آن برخلاف تركيب لغويش سابقه ديرينه داشته، در فرهنگ ديني اسلام نيز مورد تأييد واقع شده است. صدرالمتألهين با تأسي به دين و برخي پيشوايان فلسفي يونان ضمن پذيرش تجسم اعمال و اعتقادات در عالم آخرت، سعي كرده است به اين مسئله صبغه» عقلي و فلسفي ببخشد، چنانكه اصول فلسفي وي در حكمت متعاليه چنين امكاني را فراهم ميسازد. جسمانيةالحدوث و روحانيةالبقاء بودن نفس در كنار حركت جوهري و اتحاد عاقل و معقول از اين قبيل است. بر اين اساس اعمالي كه از انسان سر ميزند و تكرار ميگردد، بصورت ملكه راسخه در حاق نفس درآمده و از آن جداشدني نيست بلكه از لوازم ذاتي آن بشمار ميرود. اين ملكات فاضله و رذيله در عالم عقبا صورت متناسب با خود ميسازند و موجود انساني كه در دنيا نوع واحدي بشمار ميرفت در اين عالم بشكل انواع مختلف پديدار ميگردد. كليدواژگان تجسم اعمال تجسد اعمال نفس حكمت متعاليه صدرالمتألهين
|
|
|
بررسی تطبیقی تجدد امثال و حرکت جوهری «محمد بنیانی و دکتر احمد عابدی» چكيده براساس تجدد امثال و حركت جوهري، عالم و موجودات آن در تحول و دگرگوني دائمند و لحظهيي داراي قرار و سكون نميباشند. البته اولي در حيطه مجردات و ماديات و ديگري منحصر به چارچوب عالم ماده است. اين دو قاعده در مباني، ادله و ... خود داراي تفاوتها و مشابهتهايي هستند و براساس همين تفاوتها عرفا قادر نيستند وحدت شيء در حال ايجاد و اعدام را در مرتبه خود شيء حفظ كنند در حاليكه وحدت شيء سيال و متحرك بحركت جوهري در مرتبه فينفسه آن حفظ ميشود. حركت جوهري مطرحشده در كتابهاي ملاصدرا و قاعده عرفاني تجدد امثال در آثار عرفا هردو بلحاظ حدود و ابعاد مسئله داراي ابهاماتي هستند. بنظر ميرسد مسئله حركت جوهري تحت تأثير قاعده عرفاني تجدد امثال باشد. بدين سبب اين مقاله به بررسي ويژگيهاي اين دو مسئله در حيطه» تعاريف، مباني، ادله و مهمترين اشكالات آنها ميپردازد.
كليدواژگان حركت جوهري تجدد امثال استحاله استكمال ملاصدرا خلع و لبس لبس بعد لبس
|
|
|
جریان شناسی خیال در منظومه عرفانی محیی الدین ابن عربی (قسمت اول) «مریم صانع پور و دکتر احمد بهشتی» چكيده ابنعربي معتقد است كه در انسان نيروي ادراك كننده ديگري غير از عقل يافت ميشود كه عرصه فعاليت اين نيرو، پهنه «خيال» است كه در آن جمع ميان اضداد پديدار ميشود زيرا نزد حس و عقل جمع ميان دو ضد ممتنع است. عالم خيال نزديكترين دلالت به حق است، زيرا حضرت حق، اول است و آخر، ظاهر است و باطن و لذا عارف جز از راه جمع كردن ميان دو ضد، شناخته نميشود. ابنعربي خيال را منزل الفت جامع ميان حق و خلق و همان صورتي ميداند كه انسان بر آن آفريده شده است و اين آگاهي نيرومندترين آگاهي است كه بوسيله آن عارف واحديت حق را در كثرت خلق ادراك ميكند. ابنعربي معتقد است خيال، تنها آنچه را داراي صورت محسوس يا مركب از اجزاء محسوس است و توسط قوه مصوره تركيب ميشود نگه ميدارد و از اين رهگذر، صورتي را بدست ميدهد كه در حس موجود نيست اما براي بيننده محسوس است. وي در نظريه عرفاني خويش از عالم خيال بعنوان طرق معرفة الله نام ميبرد. در اين مقاله عالم مزبور بگونهيي نظاممند ترسيم ميگردد.
كليدواژگان ابنعربي انسانشناسي عرفاني قوه خيال خيال متصل خيال منفصل عوالم چهارگانه حضرات خمس عماء انسان كامل حقيقت محمّديه برزخ
|
|
|
|
