ميرداماد براي حل مسئله ربط حادثات به قديم كه از ديرباز ذهن فلاسفه را به چالش انداخته بود، به طرح يكي از مشهورترين آراء فلسفي خود ـ يعني نظريه حدوث دهري ـ پرداخت . وي بر مبناي ارائه تصويري از سبق انفكاكي غير متكمم در مقابل سبق انفكاكي متقدر و متكمم و با حد وسط قرار دادن وعاء دهر ، ذات باريتعالي را منزه از هر تغيير دانسته و مجموعه متغيرات را نيز در درون عالم دهر جاي داده است و بدينصورت با تكيه بر مقدمات بديهي و مقبول همه فلاسفه اسلامي به اثبات نظريه خود و حل مسئله مهم فلاسفه پرداخته است .

اثر بخشي انديشه فيلسوفان بر تفكر بشري معلول عوامل تاريخي و جغرافيايي و نوع ظرفيتهاي وجودي يك فلسفه مي باشد و باعث پويايي عناصر سازنده در آراء يك فيلسوف مي شود . توجه ويژه به بالندگيهاي عناصر فلسفه صدرايي در ساليان اخير ، نشان از ظرفيت وجودي بالاي اين فلسفه براي حال و آينده دارد كه علاوه بر مشكل گشايي مسائل امروزي ، مي تواند كليد ويژه اي براي حل و عقد زواياي تاريك انديشه بشري در آينده باشد . فلسفه صدرايي همچنان فلسفه حال و آينده بودن خود را در تعامل بيشتر با انديشه هاي فلسفي معاصر نشان خواهد داد .

در ميان براهين اثبات وجود خداوند ، اهميت برهان وجودي بر كسي پوشيده نيست . از قديم تا كنون فيلسوفان بزرگ غرب در تاييد يا رد اين برهان قلم زده اند و مطالب مهمي نگاشته اند . لايب نيتس كه خود از مدافعان برهان وجودي است ، مدعي است كه با رفع نقصي كه در برهان وجودي آنسلم و دكارت وجود دارد مي توان آنرا به برهاني يقيني ، و در حد براهين رياضي ، مبدل ساخت . در اين مقاله ضمن اشاره به پيشينه برهان وجودي ، نظر لايب نيتس را درباره نقص اين برهان بيان مي كنيم و سپس راه حلهاي وي را مورد بررسي قرار مي دهيم .

بعقيده فلاسفه و عرفا روح انسان مظهر تجلي خداوند است چرا كه روح انسان از جهات ذات ، صفات و افعال منعكس كننده خالق خود مي باشد ، آنها با استفاده از احاديثي نظير « من عرف نفسه فقد عرف ربه » به تبيين اين حقيقت پرداخته اند . البته در عرفان مجال بيشتري براي پرداختن به اين مسئله وجود دارد چرا كه « انسان كامل » يكي از مهمترين مباحث عرفاني است . همچنين فلاسفه و عرفا معتقدند كه وجود انسان با كل عالم انطباق دارد ؛ از اينرو وجود انسان را عالم صغير ، كه منطبق با عالم كبير است ، دانسته اند و بعضي از آنها انسان را عالم كبير و جهان را عالم صغير مي دانند . ...

اخلاق از ريشه خلق بمعناي باطن ، و صفاتي است كه به رفتار و حالت انسان تعلق مي گيرد و در تعريف آن آورده اند : « ملكه اي بود نفس را مقتضي سهولت صدور فعلي از او بي احتياج به فكر و رويتي » . علماي اخلاق از اين علم با الفاظ و تعابير مختلفي ياد نموده اند . تامل در هر يك از اين تعابير نشان دهنده ديدگاه صاحب آن نسبت به علم اخلاق است . در نظام اخلاق اسلامي بعنوان يكي از كارآمدترين نظامهاي موجود ، بايدها و نبايدهاي اخلاقي كه موجب قرب يا بعد انسان از سعادت واقعي مي گردد ، با معيار و ملاك نهايي « الله » سنجيده مي شود . ...

افلاطون قائل بود كه علم خداوند به اشياء عبارتست از صورتهاي خارجي قائم بذات خود يعني همان مثل . قول افلاطون مورد اشكال ملاصدرا و ديگران واقع شده است . ابن سينا قايل است چون خداوند به ذات خود كه علت تامه اشياء است علم دارد ، لذا به اشياء عالم است و علم خداوند به اشياء علم كلي است و كلي بمعني عدم تغيير علم بتبع تغير معلوم مي باشد . اشكال فلاسفه بعد از ابن سينا به او اينستكه لازمه قول او محظور خالي بودن ذات خداوند از كمال و حصولي بودن علم اوست . شيخ اشراق قايل است كه اشياء اعم از مجردات و ماديات به وجود عيني خود براي خداي تعالي حاضرند . ...

در اين مقاله برخي تعابير علمي و فلسفي روابط عدم قطعيت هايزنبرگ را بر اساس اصل عليت بررسي مي كنيم . با توجه به اينكه اصل عليت يكي از بنيادي ترين اصول لايتغير نظام هستي است ، پس تعابير تمام پديده ها از جمله پديده عدم قطعيت بايد كاملا با آن مطابقت داشته باشند . بنابراين آن تعابيري از روابط عدم قطعيت كه مخالف اين اصل يا فروع لاينفك آن باشند را بايد اصلاح كرد .

طبق قاعده « الواحد لايصدر عنه الا الواحد » از خداوند كه از جميع جهات واحد است ، تنها يك موجود صادر مي شود ، در حاليكه جهان ، داراي كثرات متعددي است ؛ پس چگونه مي توان كثرت موجود را به آن وجود واحد نسبت داد ؟ سهروردي نظريه عقول عرضيه را جهت تبيين صدور كثرات مادي ارائه كرده است كه برگرفته از مثل افلاطوني مي باشد . عقول عرضيه ( انوار قواهر ارباب اصنام ) سلسله اي از انوار مجرده اند كه در انتهاي عقول طوليه واقع شده و در عرض يكديگر مي باشند . ...

هدف از نگارش اين مقاله ، توجه دادن به نقش مهم و تعيين كننده تعاليم گرانبهاي پيشوايان شيعه در پيدايش و گسترش علوم عقلي ـ اعم از حكمت الهي و كلام اسلامي ـ از رهگذر مطالعه در احاديث حكمي امام صادق عليه السلام و شرح آنهاست ؛ احاديثي كه با روش عقلي و استدلالي درباره كليات جهان هستي و آغاز و انجام آن و توحيد ذات خداوند و معرفت اسماي حسنا و صفات علياي او به دقيقترين وجه بحث مي كند و مراتب كمال انسانيت و درجات قرب و ولايت را توضيح مي دهد و از معاني باطني و اسرار نهاني وحي الهي پرده بر مي دارد . ...